Światło rozproszone i kierunkowe

Dla dobrego oświetlenia ważne jest nie tylko natężenie światła, ale przede wszystkim jego jakość. Decyduje o niej między innymi sposób stosowania światła.

Jedną z podstaw techniki oświetlania jest umiejętne połączenie dwóch jego rodzajów, światła rozproszonego i kierunkowego. Intuicyjnie każdy doskonale zna te dwa rodzaje oświetlenia z otaczającego nas środowiska naturalnego.

Przy zachmurzonym niebie naturalne światło słoneczne jest rozpraszane przez rozległe warstwy chmur. Otoczenie wydaje się wtedy jednolite, mało plastyczne. Gdy niebo jest czyste, a słońce świeci ostrymi promieniami, światło naturalne ma charakter kierunkowy. Widzimy to szczególnie, gdy słońce wschodzi lub zachodzi, nisko nad horyzontem. Takie oświetlenie kierunkowe bezpośrednimi promieniami słońca daje silną grę świateł i cieni.

Podobne efekty świetlne można osiągnąć we wnętrzach za pomocą światła sztucznego. Rozległą powierzchnię zachmurzonego nieba dającą oświetlenie rozproszone, zastąpią z powodzeniem sufity świetlne składające się z wielkopowierzchniowych opraw z kloszami rozpraszającymi. Innym sposobem może być użycie opraw oświetlenia pośredniego. Pochodzące z nich światło rozprasza się po odbiciu od sufitu i ścian, dając jednolite, miękkie oświetlenie.

Przy bardzo dobrym ogólnym rozświetleniu przestrzeni, następuje wtedy redukcja cieni i odbić. Oświetlenie kierunkowe jest również możliwe do zrealizowania w warunkach światła sztucznego. Zapewniają je oprawy z odbłyśnikami wąskostrumieniowymi, wykorzystujące kompaktowe źródła światła o niewielkich rozmiarach i dużej intensywności.

Wiązki światła o stosunkowo niewielkiej rozwartości skierowane na przedmioty i powierzchnie o rozbudowanej strukturze dadzą cienie, natomiast na powierzchniach gładkich nastąpi odbicie światła. Współczesna technika dostarcza opraw oświetlenia kierunkowego o różnych, nawet bardzo wąskich wiązkach świetlnych. Stwarza to możliwość oświetlania kierunkowego przedmiotów nawet z dość znacznej odległości.

Oprawy nie muszą już być sytuowane w bezpośredniej bliskości oświetlanych przedmiotów. Naturalne oświetlenie dzienne stanowi zazwyczaj mieszankę oświetlenia kierunkowego i rozproszonego. Podaje się, że stosunek promieniowania kierunkowego do rozproszonego waha się zazwyczaj w granicach od 5:1 do 10:1. W przypadku oświetlenia sztucznego wnętrz stosunek tych dwóch rodzajów oświetlenia możemy kształtować dowolnie w zależności od potrzeb i preferencji.

Oświetlenie kierunkowe jest źródłem wyraźnych cieni i silnych efektów plastycznych. Formy i struktury są podkreślane, podczas gdy detale mogą być ukrywane w cieniach. Oświetlenie mieszane, składające się ze światła rozproszonego i kierunkowego pozwala uzyskać miękkie cienie. Formy i powierzchnie mogą być dobrze rozpoznawane. Nie ma przeszkadzających cieni. Oświetlenie rozproszone daje zaniedbywalne cienie. Kształty i struktury powierzchni są słabo rozpoznawalne.

Marek Kołakowski
brilum.pl